2. BIO - Giza-elikadura eta nutrizioa
1.- Zer da nutrizioa? Zer da elikadura?
2.- Mantenugai motak: ez-organikoak eta organikoak.
3.- Elikagaien balio energetikoa
4.- Gizakiaren energia-beharrak. Pisu egokia
5.- Elikagai motak. Elikagaien piramidea.
6.- Dieta motak
7.- Elikadurarekin erlazionaturiok dauden zenbait gaixotasun
7.1.- Anorexia eta bulimia
7.2.- Zabor-janaria eta obesitatea
7.3.- Desnutrizioa eta gosetea
2.- Mantenugai motak: ez-organikoak eta organikoak.
3.- Elikagaien balio energetikoa
4.- Gizakiaren energia-beharrak. Pisu egokia
5.- Elikagai motak. Elikagaien piramidea.
6.- Dieta motak
7.- Elikadurarekin erlazionaturiok dauden zenbait gaixotasun
7.1.- Anorexia eta bulimia
7.2.- Zabor-janaria eta obesitatea
7.3.- Desnutrizioa eta gosetea
1- Zer da nutrizioa? Zer da elikadura?
3-Elikagaien balio energetikoa
![Picture](/uploads/3/9/1/9/39197481/elikagaien-balio-energetikoa_orig.jpg)
4- Gizakiaren energia-beharrak. Pisu egokia.
Metabolismo Basalaren Tasa ( MBT)
Gure gorputzak, erabat geldi eta tenperatura konstantean egonik, egun batean kontsumitzen duen kaloria kantitateari metabolismo basalaren tasa (MBT) deritzo. Kalkulatzeko bi formula hauek erabiltzen dira:
GIZONEZKOENTZAT MBT = 66 + (13,8 x pisua kg-tan.) + (5 x altuera cm-tan) - (6,8 x adina urteetan)
EMAKUMEZKOENTZAT BMR = 65 + (9,6 x pisua kg-tan) + (1,8 x altuera cm-tan) - (4,7 x adina urteetan)
MBTren balioa ekuazio honetan kilokaloria eguneko ematen da. Jarduera 1: Kalkulatu zure MBT
informazioa erderaz
5.- Elikagai motak: energetikoak,plastikoak edo eratzaileak eta erregulatzaileak
(Irudia: ZUBIA Santillana)
5.- ELIKAGAIEN PIRAMIDEA
5.- ELIKAGAIEN PIRAMIDEA
![Picture](/uploads/3/9/1/9/39197481/piramide.gif?250)
Jarduera 3: Kalkulatu elikagai talde bakoitzatik zein da zure kontsumoa eta adierazi piramidearen bitartez.
Jarduera 4: Irudian klikatu eta kopiatu koadernoan agertzen diren elikagaien proportzioak. Jokua egin.
The Eatwell guide (ingeleraz)
Jarduera 4: Irudian klikatu eta kopiatu koadernoan agertzen diren elikagaien proportzioak. Jokua egin.
The Eatwell guide (ingeleraz)
![Picture](/uploads/3/9/1/9/39197481/sin-gluten-con-la-goma-xantano-4.jpg?137)
6.- Dieta osasungarria eta orekatua.
Dietak izan behar du: osasuntsua, orekatua eta askotarikoa. Osasun Munduko Erakundeak (OME/OMS) gomendatzen duen Dieta orekatu bateko kaloria-ekarpenak:
Proteinak: Gehienez %15
Lipidoak: Gehienez %30 (animali jatorrikoak 1/3)
Gluzidoak: Gutxienez %55-60.
7.- Elikadurarekin lotutako osasun-arazoak:
Dietak izan behar du: osasuntsua, orekatua eta askotarikoa. Osasun Munduko Erakundeak (OME/OMS) gomendatzen duen Dieta orekatu bateko kaloria-ekarpenak:
Proteinak: Gehienez %15
Lipidoak: Gehienez %30 (animali jatorrikoak 1/3)
Gluzidoak: Gutxienez %55-60.
7.- Elikadurarekin lotutako osasun-arazoak:
- Elikagaiek eragindako intoxikazioa
- Elikagaiek eragindako alergiak
- Elikagaiekiko intolerantzia: pertsona batzuen organismoak ez ditu elikagai batzuk edo haien osagaiak onartzen. Elikagai ghoriek hartzeak eragiten dituen ondorioak ez dira alergien kasuan bezain bortitzak eta azkarrak izaten. Kasu horretan, pertsona horrek elikagai jakin horrekiko intolerantzia duela esaten dugu.
7.1-Elikagaiek eragindako intoxikazioa |
7.2 Elikagaiek eragindako alergiak |
7.3- Malnutrizioak eragindako osasun-arazoak |
7.4- Elikagaien ingestioarekin lotutako osasun-arazoak (gaixotasun psikikoak): |
Salmonelosi infekzioa |
Alergiak |
Gizentasuna |
Anorexia |
Clostridium botulinum bakterioak eragindako intoxikazio larriak |
Glutenarekiko intolerantzia gaixotasun zeliakoa eragiten du. |
Desnutrizioa |
Bulimia. |
Perretxiko pozoitsu batzuk hilgarriak izan daitezke |
BIDEOA: klikatu irudian "ANOREXIA ETA BULIMIA" bideoa ikusteko |
7-ANOREXIA ETA BULIMIA
![Picture](/uploads/3/9/1/9/39197481/anorexia-2.jpeg?250)
Jarduera 5: (fitxategia sartu behar)
AnorexiaBulimia.pdf fitxategian Anorexia eta Bulimiari buruzko informazioa daukazue. Aztertu ondoren, zure koadernoan galdera hauei erantzuna eman:
1.- Anorexia eta bulimia dutenen ezaugarri psikologikoak
2.- Anorexiaren ezaugarririk nabarmenenak (ondorio fisiologikoak). (bost aipatu behar duzue).
2.- Bulimiaren ezaugarririk nabarmenenak (bost aipatu behar duzue).
3.- Zertan desberdintzen dira Anorexia eta Bulimia? Bi desberdintasun aipatu.
4.- Lau aholku gaixotasun hauek sahiesteko.
Jarduera: egin itzazu hemen proposatzen diren ariketak IKERTU SAREAN
AnorexiaBulimia.pdf fitxategian Anorexia eta Bulimiari buruzko informazioa daukazue. Aztertu ondoren, zure koadernoan galdera hauei erantzuna eman:
1.- Anorexia eta bulimia dutenen ezaugarri psikologikoak
2.- Anorexiaren ezaugarririk nabarmenenak (ondorio fisiologikoak). (bost aipatu behar duzue).
2.- Bulimiaren ezaugarririk nabarmenenak (bost aipatu behar duzue).
3.- Zertan desberdintzen dira Anorexia eta Bulimia? Bi desberdintasun aipatu.
4.- Lau aholku gaixotasun hauek sahiesteko.
Jarduera: egin itzazu hemen proposatzen diren ariketak IKERTU SAREAN